Birçok alanda çalışmalarda bulunan Kürt Bilim insanını tanıyalım:
-Kirmanşah’ta bulunan Dînewer kentinde yaşadığı için Dînewerî ismi ile anılır.
-Doğumunun 820 veya 828 ölümünün ise 896 yılı olduğu kabul edilir.
-Birçok alanda önemli eserleri bulunmaktadır. Bu alanlar coğrafya, tarih, botanik, astronomi, metalurji olarak sıralanabilir. Kendisinden sonraki biliminsanları onu en önemli kaynak olarak görmüşlerdir.
-Botanik alanda yaptığı başarılı çalışmalarından dolayı Dînewerî’ye "Bitkilerle konuşan ilim insanı" denilmiştir.
-Küfe, İstafan gibi şehirlerde çeşitli eğitimler almıştır.
-Ay ve güneş tutulması ile ilgili "Kitâb-ül-Küsûfu ve meteoroloji hakkında "Kitâb'ül-Envâ"sı isimli çalışmaları vardır. "Kitâb'ül-Kıble Ve'z-Zevâl" adlı eseri ile astronomide oldukça söz sahibidir.
-Coğrafya alanında yazdığı "Kitâb'ül-Büldân" adlı biyorafik bir eseri vardır.
-Dil bilgisi alanında da çalışmalarda bulunmuş ve, "Eş-Şîr ve'ş-Şu'arâ", "El-Fusâha", Mâ yelhanü fihi'l-âmme", "İslâh'ul-Mantık", "Er-Reddü alâ luğza'l-İsbahânî' gibi eserler sunmuştur.
-Dînewerî’nin ayrıca 13 ciltlik Kur'an-ı Kerim tefsiri de bulunmaktadır.
-Dînewerî'nin, 6 ciltlik "Kitâb'ün-Nebat(Bitkilerin Kitabı) ismindeki botanik ansiklopedisinde, Arap botanik gelenekleri, bitki incelemeleri ve bilgisinin yanı sıra Kürtçe ve Farsça bitki bilgileri yer almaktadır. Bu kitap botanik alanında en temel kitaplardan biri olarak kabul görmektedir.
-Alman bilim insanı Bruno Silberberg bu eser karşısında şaşkın olup önemini şöyle anlatır:
"İlmi çalışmaların 1000 sene sonrasında Greklerin botaniği Theophrastus (M.Ö. 372-287) ve Pedanius Dioskorides (MÖ 1 yüzyıl)'in eserlerinde özetlenmiştir; oysa Dînewerî'nin kitabı, müslüman ilminin sadece ikinci asrında, Greklerin seviyesine çıkmakla kalmaz, fakat onları çok daha geride bırakır. Dînewerî'nin kendi eserini tasnif ettiği devirde Dioskorides'in kitabının henüz Arapçaya tercüme edilmemiş olduğunu da burada işaret etmek lâzımdır. Şu halde bu eser müslümanların orijinal bir çalışmasıdır"
-Kitâb'ün-Nebat" isimli eserin dağınık haldeki birçok ciltlerini Prof. Muhammed Hamidullah toparlayıp yayınlamıştır
Ensab el-Ekrad ("Kürtlerin Soyu") Kitabı
Dînewerî' Kürtlerin atalarını araştıran ilk bilim insanlarından biridir. Bu alandaki çalışmaları Ensab el-Ekrad( Kürtlerin Soyu) kitabında yer almaktadır.
GÖZLEMEVİNİ MOĞOLLAR YIKTI
-Birçok alanda çalışmalar yürüten Dînewerî, flora kitabından, güneş tutulması meselesine, hesap kitabından, yıldızların konumuna, genel tarih kitabından, coğrafya kitabına kadar bir çok konu üzerinde eserler vermiştir.
-Harvard Üniversitesİ'nden Prof. Dr. Izady Dînewerî için "Tarihteki en zeki ve muhteşem Kürt'tür. İslam dünyasının en iyi alimidir" der.
-Dînewerî ayrıca yıldızlarla ilgilenen gözlemevi sahibi biri olarak biliniyor. Kitaba yazdığı önsözde, ölümünden 50 yıl sonra Şirazi’nin Dînewerî'i’nin gözlem evini gördüğü ve öğrencilerinin de gözlem evini hala işlettiklerini hatırlatan Izady, “Ebu Hanife’nin bu gözlemevi iki yüz yıl daha çalışmaya devam etmiş ve Moğolların Dînewerî'’i yağmalamalarıyla birlikte yok edilmişti. Ebu Hanife’nin, gözlemevi bölgesindeki özel kütüphanesinde ilk defa karşılaştığı Hava Kitabı üzerine yorum yapan Şirazi, bunu türünün en nitelikli eseri olarak tanımlar” ifadelerini kullanmıştır.
-Kitapları uluslarası alanda birçok dile çevrilip yayınlanan Dînewerî''nin bazı kitapları, Hîvda İletişim Yayınları tarafından Türkçe'ye çevrilip yayınlanmıştır.
1- Kîtab el-cebr we muqabîle (Cebir Kitabı)
2- Kîtab el-nebat (Botanik Kitabı)
3- Kîtab el-kusuf (Güneş Tutulması Kitabı)
4- Kîtab el-redd ela reşad el-îsfexanî (Reşat El-İsfahanî'nin Astronomisine Reddiye)
5- Kîtab el-hîsab (Aritmetik)
6- Baxt fî hîsab-el hind (Hindistan Aritmetiği Üzerine)
7- Kîtab el-cem wel tefrîq (Toplama Ve Bölme-Aritmetik- Kitabı)
8- Kîtab el-qîble wel zîwal (Astronomî)
9- Kîtab el-enwa (Meteoroloji kitabı)
10- İslahel mantiq (Mantık Kitabı)
-Dînewerî ayrıca yıldızlarla ilgilenen gözlemevi sahibi biri olarak biliniyor. Kitaba yazdığı önsözde, ölümünden 50 yıl sonra Şirazi’nin Dînewerî'i’nin gözlem evini gördüğü ve öğrencilerinin de gözlem evini hala işlettiklerini hatırlatan Izady, “Ebu Hanife’nin bu gözlemevi iki yüz yıl daha çalışmaya devam etmiş ve Moğolların Dînewerî'’i yağmalamalarıyla birlikte yok edilmişti. Ebu Hanife’nin, gözlemevi bölgesindeki özel kütüphanesinde ilk defa karşılaştığı Hava Kitabı üzerine yorum yapan Şirazi, bunu türünün en nitelikli eseri olarak tanımlar” ifadelerini kullanmıştır.
-Kitapları uluslarası alanda birçok dile çevrilip yayınlanan Dînewerî''nin bazı kitapları, Hîvda İletişim Yayınları tarafından Türkçe'ye çevrilip yayınlanmıştır.
Matematik ve Doğa Bilimleri alanında yazdığı eserler:
1- Kîtab el-cebr we muqabîle (Cebir Kitabı)
2- Kîtab el-nebat (Botanik Kitabı)
3- Kîtab el-kusuf (Güneş Tutulması Kitabı)
4- Kîtab el-redd ela reşad el-îsfexanî (Reşat El-İsfahanî'nin Astronomisine Reddiye)
5- Kîtab el-hîsab (Aritmetik)
6- Baxt fî hîsab-el hind (Hindistan Aritmetiği Üzerine)
7- Kîtab el-cem wel tefrîq (Toplama Ve Bölme-Aritmetik- Kitabı)
8- Kîtab el-qîble wel zîwal (Astronomî)
9- Kîtab el-enwa (Meteoroloji kitabı)
10- İslahel mantiq (Mantık Kitabı)
Sosyal Bilimler Alanında Eserleri:
1- Îxbar ul-tîwal (Tarih)
2- Kîtab el-kebîr (Büyük İlim Kitabı)
3- Kîtab ul-fîsaha (Retorik)
4- Kîtab ul-buldan (Coğrafya)
5- Kîtab ul-şi"r we şûara (Edebiyat)
6- Ensab ul-ekrad (Kürtlerîn Kökeni)